Opstandige betrokkenheid

Recent las ik een uitgave met de titel “Samen”[1]. Heel interessant. Het gaat over de samenwerking van notarissen, makelaars/taxateurs en overheidsinstellingen om witwassen en fraude bij onroerend goed transacties te voorkomen. Ik kwam daar de uitdrukking ‘opstandige betrokkenheid’ tegen. Er wordt door de overheid vanwege de Wwft wat van de notarissen en makelaars en taxateurs verwacht. De beroeps- en brancheverenigingen nemen daarin hun verantwoordelijkheid. Maar de leden vertonen wat de onderzoeker noemt ‘opstandige betrokkenheid’. Ik citeer:

“Er is sprake van ‘opstandige betrokkenheid’: er is meer draagvlak en de leden doen weliswaar – zeker de laatste jaren – meer meldingen van ongebruikelijke transacties, maar de poortwachtersfunctie wordt beïnvloed door een combinatie van onwetendheid, desinteresse, weerstand tegen administratieve verplichtingen (waaronder de onderzoeksplicht), kritiek op de meldprocedure en het veronderstelde geringe effect van de Wwft.”

Ik verlaat snel weer het terrein van de Wwft. Dat is namelijk buiten mijn competentiecirkel. Maar wat mijn aandacht trekt is de term ‘opstandige betrokkenheid’. Opstandige betrokkenheid is een vorm van meebewegen omdat je weet dat je niet anders kunt, terwijl je er ondertussen niet 100% achter staat.

Accountancy

Opstandige betrokkenheid vind ik ook een treffende uitdrukking in accountancyland. Ik haast mij om het volgende voorop te stellen: ik zie veel oprechte betrokkenheid van mensen die zien en begrijpen dat er wat moet veranderen. En dat echt niet alleen bij besturen en beroepsverenigingen. En ja, ik zie ook opstandigheid in verschillende gradaties. Van heel erg dwars liggen tot enigszins kritisch.

Wat mij betreft is er een verband tussen opstandige betrokkenheid aan de ene kant en paradigmaverkleving aan de andere kant. Paradigmaverkleving duidt erop dat je jouw visie verwart met de werkelijkheid. Jij vereenzelvigt je met jouw eigen visie op allerlei zaken en denkt dat dat de enige juiste weergave van de werkelijkheid is. Feitelijk een vorm van naïef realisme.

Hiërarchie

Een hiërarchische organisatie zoals een accountantsorganisatie kan dat risico vergroten. Je maakt carrière, je komt in steeds hogere functies terecht en er zijn steeds minder mensen boven jou in de hiërarchie. Op enig moment is er niemand meer boven jou. Je hebt de top bereikt. Daar is het risico op paradigmaverkleving groter. Jij denkt dat jij de werkelijkheid vertegenwoordigt en dat jouw visie de waarheid is. Wie zich van dit risico bewust is, kan het tackelen door tegenkracht te organiseren. Dan organiseer je je eigen feedback. Niet zomaar een formeel 360 graden feedback model. Maar je vraagt medewerkers en collega’s actief om stevig dwars te liggen en je pittig aan te spreken. Dat helpt jou om scherp te blijven en te blijven groeien.

Maar goed, het risico is er en blijft altijd aanwezig. En stel je voor dat je (een beetje) aan paradigmaverkleving leidt, en dat dan een wetgever met een regelgevend kader komt. Hoe denk je dat de paradigmaverkleefde accountant zal reageren? Ik garandeer je: opstandig. Het opgelegde regelgevend kader perkt zijn vrijheid in om zijn werk op zijn geheel eigen wijze vorm te geven. Hij moet het anders gaan doen. Waar haalt de wetgever de euvele moed vandaan om aan zijn competenties te komen?

Naar hartelijke betrokkenheid

Hartelijke betrokkenheid kom ik in de accountancy gelukkig ook veel tegen. Mensen die gaan voor kwaliteit. Die de daarvoor benodigde dingen doen. Dat is mooi om te zien. Zij zijn aanspreekbaar bij oorzakenanalyses en bij extern assessments. Zij zetten stappen en ontwikkelen zich in een lerende organisatie (en creëren daarmee ook een lerende organisatie).

Om professionals met opstandige betrokkenheid om te turnen naar hartelijke betrokkenheid is nog niet zo gemakkelijk. Daarvoor zijn twee dingen nodig. Het eerste is een glasheldere uitleg, met relevante argumenten omkleed, waarin wordt aangetoond dat er wat moet veranderen en wat er dan moet veranderen. Daar is in de afgelopen jaren best erg veel aandacht aan gegeven. Blijven doen, denk ik dan.
Het tweede dat er moet gebeuren is een vorm van georganiseerde zelfreflectie. Dat heeft elk mens nodig. Dat heeft zeker de accountant op hoog niveau nodig. En het is een absolute must voor paradigmaverkleefde accountants.

Goed voorbeeld

Lang geleden inmiddels hebben Flynth[3] en DRV[4] bezoek gehad van de AFM. Die vond wat van hun manier van werken. En wat deden Flynth en DRV? Ze pakten de handschoen op. Reflecteerden op zichzelf, realiseerden zich dat ze niet zo goed waren als ze dachten en pakten hun manier van werken aan. Dat zijn beide mooie voorbeelden van hartelijke betrokkenheid. Het tegendeel van paradigmaverkleving en opstandige betrokkenheid.

En jij?

Doe jij de goede dingen? En doe jij die dingen goed? Sta jij open voor commentaar? Ook commentaar van jongeren die het vak nog moeten leren maar wel veel theoretische bagage met zich meenemen? Sta jij ook open voor andere zienswijzen of moet het op jouw manier? En kun jij naast jouw vakmanstrots de gedachte verdragen dat het wellicht toch beter kan? Dat je minder goed bent dan je dacht? Of komt er na elke vorm van feedback de eeuwige ‘ja, maar…’?

Slot

Opstandige betrokkenheid leidt tot een statische mindset.
Opstandige betrokkenheid leidt tot een statische, niet-lerende organisatie.
Opstandige betrokkenheid leidt ertoe dat als externe druk verdwijnt, we terugkeren naar het oude patroon.
Hartelijke betrokkenheid leidt tot een groei mindset.
Hartelijke betrokkenheid leidt tot een lerende organisatie van lerende professionals.
Hartelijke betrokkenheid leidt tot een werkelijke en diepgaande verandering.

Ernest Ouwejan
Directeur Social Skills V&A
0650455362

[1] Hoogenboom, A. B. (2021, februari). Samen. Samenwerking van notarissen, makelaars/taxateurs en overheidsinstellingen om witwassen en fraude bij onroerend goed transacties te voorkomen. Aanjaagteam Ondermijning. https://www.vno-ncw.nl/sites/default/files/mvj_samen.pdf
‘Samen’ is een uitgave in opdracht van VNO-NCW/MKB, met medewerking van de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie, de Nederlandse Verenging van Makelaars, Taskforce-RIEC Brabant-Zeeland, Aanjaagteam Ondermijning en het Strategisch Beraad Ondermijning.
[2] https://www.accountant.nl/nieuws/2013/9/flynth-gooide-kwaliteitsbeheersing-over-andere-boeg/?search=true
[3] https://www.accountant.nl/opinie/2013/8/kwaliteit-controle-this-is-your-wake-up-call/#